Skip to content

Ondersteunende diensten (Nederland)

TenneT's belangrijkste taken bestaan uit het verzorgen van transportdiensten, het verzorgen van systeemdiensten, leveren van een aansluitdienst en het faciliteren van de energiemarkt. Voor het verzorgen van de systeem- en transportdiensten maakt TenneT gebruik van ondersteunende diensten die door de markt worden aangeboden.

Ondersteunende diensten

Richtlijn 2009/72/EC definieert "ondersteunende dienst" als: een dienst die nodig is voor de exploitatie van een transmissie- of distributiesysteem;

Specifieker omschreven zijn dit ondersteunende diensten die gebruikers van het transmissie- of distributiesysteem leveren aan de TSO of DSO voor het bedrijven van het transmissie- of distributiesysteem.

TenneT gebuikt deze ondersteunende diensten voor diverse doelen in overeenstemming met haar gereguleerde taken en verplichtingen als TSO. Bij de ondersteunende diensten horen:

  • Leveren Balanceringsreserves
  • Leveren Blindvermogen
  • Leveren Redispatch
  • Beheren en onderhouden Herstelvoorziening
  • Compenseren Verliezen en vergroening middels GVO's van de netverliezen

Internationale en nationale wetgeving schrijft voor onder welke voorwaarden een ondersteunende dienst verplicht of vrijwillig geleverd dient te worden en of er een financiële compensatie voor is. Bovendien zijn gebruikers van transmissie- en distributiesystemen wettelijk verplicht te voldoen aan de eisen van de TSO en / of DSO voor de levering van deze diensten (inclusief financiële afwikkeling van onbalans met de TSO).

TenneT betrekt veel van de benodigde ondersteunende diensten op regelmatige basis uit de markt. Meer informatie omtrent het inkoopproces vindt u hieronder.

Balanceringsreserves

FCR (primaire reservevermogen) is het vermogen dat onder regie van de primaire regeling wordt geactiveerd. De primaire regeling is een lokaal uitgevoerde automatische inrichting, die binnen maximaal 30 seconden zorgt voor een constante verhouding tussen frequentieverandering en installatie(vermogens)-verandering.

Het doel van de FCR is frequentieverstoringen in het gehele (internationaal) gekoppelde hoogspanningsnet te stabiliseren, ongeacht de oorzaak en locatie van de verstoringen. Ernstige frequentieverstoringen kunnen leiden tot automatische belastingafschakeling en in het ergste geval een black-out veroorzaken. ENTSO-e regels bepalen dat de TSO een bepaald volume aan FCR beschikbaar moet hebben. Dit volume wordt jaarlijks door ENTSO-e vastgesteld. Het is vanwege deze verplichting dat TenneT FCR verwerft.

Dimensionering

De wijze van dimensionering is vastgelegd in de Europese regelgeving. De belangrijkste aspecten zijn vastgelegd in:

  1. Verordening (EU) 2017/1485 van de Commissie van 2 August 2017, Titel 5;
     Artikel 153 FCR-dimensionering (voor Frequentiebegrenzingsreserves)
  2. SAFA (Synchronous Area Framework Agreement) annex: Policy on Load-Frequency and Reserves.

De totale FCR-capaciteit die nodig is voor de synchrone zone wordt vastgesteld op het minimum van een vastgestelde referentie-uitvalsituatie en een probabilistische dimensioneringsaanpak voor FCR. De gehanteerde omvang van de referentie-uitvalsituatie is 3000 MW in positieve richting en 3000 MW in negatieve richting.

De verdeling van de FCR-verplichting over de TSO's is gebaseerd op de som van de nettoproductie en het nettoverbruik van zijn regelzone, gedeeld door de som van de nettoproductie en het nettoverbruik van de synchrone zone gedurende één jaar uitgedrukt in %, en wordt ook wel frequentieconstante genoemd.

Voor 2019 is de frequentieconstante voor Nederland bepaald op 3,7%. Dit betekent vervolgens dat een Nederlandse bijdrage van 37 MW wordt verwacht bij een storing van 1000 MW ergens op het vaste land van Europa. In totaal wordt er echter rekening gehouden met uitval van 3000 MW. Dit betekent dat Nederland op elk moment een FCR reservecapaciteit van 111 MW (3,7% van 3000 MW) in beide regelrichtingen beschikbaar moet hebben.

 
Jaar Volume (MW) Partial production in ENTSO-e RG-CE(%)
2013 114 3,80
2014 101 3,36
2015 96 3,20
2016 102 3,39
2017 107 3,56
2018 111 3,68
2019 111 3,70
2020 113 3,7701
2021 114 3,815
2022 116 3,867
2023 111 3,6848
2024 110 3,6745

 

Inkoopproces

TenneT organiseert dagelijkse veilingen in 4-uurs blokken met andere TSO's genaamd "de common auction". Binnen het algoritme van de common veiling wordt rekenschap gehouden dat 30% van de TenneT NL verplichting binnen de regelzone van Nederland geschiedt. Met andere woorden dat 30% van de verplichting van Nederland gegund wordt aan aanbieders met aansluitingen in de regelzone van Nederland. Niet gegunde biedingen van leveranciers met aansluitingen in Nederland komen automatisch in de merite order list van de gezamenlijke common auction. Meer weten over de veilingen en het product FCR, lees dan de volgende documenten.

Voor het real-time handhaven van de Nederlandse vermogensbalans maakt TenneT vooral gebruik van biedingen regelvermogen (aFRR) en reservevermogen (mFRRsa) die door marktpartijen aan TenneT zijn aangeboden. Het inzetten van biedingen regel- en reservevermogen voor de balanshandhaving gebeurt actueel (real time) in de bedrijfsvoering. Dit regel- en reservevermogen wordt uitsluitend gebruikt om de vermogensonbalans te corrigeren.

Dimensionering

De wijze van dimensionering is vastgelegd in de Europese regelgeving. De belangrijkste aspecten zijn vastgelegd in:

  1. Verordening (EU) 2017/1485 van de Commissie van 2 August 2017, Titel 5
     Artikel 157 FRR-dimensionering (voor Frequentieherstelreserves) en in;
  2. SAFA (Synchronous Area Framework Agreement) annex: Policy on Load-Frequency and Reserves.

De reservecapaciteit FRR is een totaal getal van capaciteit aFRR en mFRRda samen. Eerst wordt het benodigde FRR bepaald en in tweede instantie wordt bepaald hoeveel daarvan minimaal aFRR moet zijn. Na aftrek van aFRR blijft benodigd mFRRda over.

De reservecapaciteit voor FRR is onder andere gebaseerd op historische onbalanswaarden en op de omvang van een referentie-uitvalsitutatie, oftewel de grootste onbalans die in Nederland kan ontstaan als gevolg van een momentane verandering van werkzaam vermogen van één elektriciteitsproductie-eenheid, één verbruiksinstallatie of één HVDC-interconnector, of als gevolg van uitschakeling van een AC-lijn binnen het LFC blok.

Bovengenoemde gegevens worden gebruikt in een deterministische, stochastische en probabilistische analyse. Artikel 157 lid 2 e en f, stellen dat het gedimensioneerde FRR vermogen ten minste gelijk is aan de uitkomst van de deterministische analyse (referentie-uitvalsituatie) - of hoger indien de stochastische of probabilistische analyse een hogere uitkomst heeft.

De onderverdeling van dimensionering van FRR in de afzonderlijke producten aFRR en mFRRda vindt plaats op basis van het Continental Europe Handbook, Policy 1. Hierin is een bepaling voor de minimale hoeveelheid te contracteren aFRR opgenomen. Deze minimale hoeveelheid wordt zo nodig verhoogd met een door TenneT vast te stellen hoeveelheid. Een verhoging is mede afhankelijk van bijvoorbeeld de historische balanskwaliteit. Om deze te verhogen kan additioneel volume gecontracteerd worden om meer balansvermogen ter beschikking te hebben.

Hieronder is een tabel weergegeven met de vastgestelde (minimale)dimensionering voor aFRR. De daadwerkelijke gecontracteerde volumes kunnen afwijken om een optimale economische mix te contracteren. 

Jaar aFRR (minimum) (MW)  
  OP AF
2013 300 300
2014 300 300
2015 300 300
2016 340 340
2017 340 340
2018 Q1-2 350 350
2018 Q3-4 320 320
2019 Q1-2 425 425
2019 Q3-4 385 385
2020 Q1-2 310 310
2020 Q3-4 310 310
2021 Q1-2 300 290
2021 Q3-4 290 290
2022 Q1-2 310 310
2022 Q3-4 323 324
2023 Q1-2 324 352
2023 Q3-4 324 362
2024 Q1-2 350 350

 

Inkoopproces

Om ervoor te zorgen dat er ten allen tijde voldoende biedingen regelvermogen ofwel aFRR beschikbaar zijn contracteert TenneT bij leveranciers een biedplicht. Hiervoor organiseert TenneT een weektender en met ingang van 1 september 2020 een dagelijkse tender. Meer weten over deze tenders en het product aFRR lees dan de volgende documenten.

TenneT maakt voor de balanshandhaving gebruik van biedingen regel- en reservevermogen, die aan TenneT ter beschikking zijn gesteld. Daarnaast kan TenneT mFRRda, oftewel noodvermogen inzetten voor de balanshandhaving bij incidenten en verwachte langdurige vermogenstekorten of overschotten.

Dimensionering

De dimensionering van mFRRda is onderdeel van de bepaling van FRR. Zie hiervoor dimensionering onder aFRR.

Hieronder is een tabel weergegeven met de vastgestelde dimensionering voor mFRRda. De daadwerkelijke gecontracteerde volumes kunnen afwijken om een optimale economische mix te contracteren. 

Jaar mFRRda (MW)  
  OP AF
2013 350 n.v.t.
2014 350 n.v.t.
2015 350 n.v.t.
2016 350 n.v.t.
2017 350 200
2018 Q1-2 650 672
2018 Q3-4 750 712
2019 Q1-2 720 652
2019 Q3-4 685 629
2020 M1-2 760 671
2020 M3-6* 994 715
2020 Q3-4 994 705
2021 Q1-2 1005 750
2021 Q3-4 1015 760
2022 Q1-2 995 835
2022 Q3-4 981 840
2023 Q1-2 980 940
2023 Q3-4 980 965
2024 Q1-2 954 726

 *Behoefteraming FRR Q1-2 voor 2020 aangepast ivm wijzigingen grootst gedimensioneerde uitval

Inkoopproces

Noodvermogen wordt door TenneT bij leveranciers gecontracteerd. De 'Leverancier Noodvermogen' verplicht zich gedurende de gehele contractperiode om, op afroep van TenneT het overeengekomen vermogen aan het hoogspanningsnet te kunnen leveren of te betrekken al naar gelang het karakter van het contract, op- dan wel afregelen. Het noodvermogen wordt per week en met ingang van 1 september 2020 per dag ingekocht. Meer weten over het product mFRRda lees dan de volgende documenten.

Vanuit de SO GL artikel 188 lid 3 dient TenneT jaarlijks voor 30 november de outlook voor reserve capaciteit te publiceren.  Om dit te borgen is de outlook in de behoefteraming opgenomen. Voor 2023 ziet de outlook er als volgt uit:

LFC- gebied Datum van Datum tot en met FRR vooruitzicht  
      Opwaarts Neerwaarts
TenneT NL 1-1-2022 30-06-2022 1304 MW

1148 MW

TenneT NL 1-7-2022 31-12-2022 1304 MW 1164 MW
TenneT NL 1-9-2022 31-10-2022 1304 MW 1265 MW
TenneT NL 1-11-2022 31-12-2022 1304 MW 1295 MW
TenneT NL 1-1-2023 30-6-2023 1304 MW 1291 MW
TenneT NL 1-7-2023 31-12-2023 1304 MW 1310 MW
TenneT NL 1-1-2024 30-06-2024 1304 MW 1076 MW
TenneT NL 1-7-2024 31-12-2024 1304 MW 1076 MW

Opmerking bij de tabel: De getallen voor 2024 Q3 en Q4 zijn prognoses en zijn dus indicatief en daar kunnen geen rechten aan worden ontleend

Outlook 2030 voor opregelend FRR

De reservecapaciteit voor FRR is onder andere gebaseerd op historische onbalanswaarden en op de omvang van een referentie-uitvalsituatie, oftewel de grootste onbalans die in Nederland kan ontstaan als gevolg van een momentane verandering van werkzaam vermogen als gevolg van uitval van één elektriciteitsproductie-eenheid, één verbruiksinstallatie of één HVDC-interconnector, of een AC-lijn binnen het LFC blok.

Bovengenoemde gegevens worden gebruikt in een deterministische, stochastische en probabilistische analyse. Artikel 157 lid 2 e en f uit de SO-GL (Verordening (EU) 2017/1485), stellen dat het gedimensioneerde FRR vermogen ten minste gelijk is aan de uitkomst van de deterministische analyse (referentie-uitvalsituatie) - of hoger indien de stochastische of probabilistische analyse een hogere uitkomst heeft.

Voor nu geldt voor opregelend FRR een referentie uitvalsituatie met een omvang van 1304 MW. Met de komst van (meerdere) off-shore windparken met een aansluiting naar land via een 2 GW kabel zal de kans op uitval van een dergelijke kabel toenemen. TenneT heeft geanalyseerd dat, indien de uitrol van de 2 GW verbindingen (en aan te sluiten windparken hierop) conform planning verloopt, vanaf 2030 de grootste uitval (largest reference incident) waar een deterministische bepaling van benodigde reserve (FRR) rekening mee moet houden, 2 GW zal zijn.

Het ligt voor het moment in de verwachting dat een dergelijke (stapsgewijze)stijging voor afregelend FRR niet aannemelijk. Er is echter wel een geleidelijke stijging te zien in de stochastische waarden van FRR over de jaren heen. Voor 2030 kan dit betekenen dat het mogelijk stijgt naar 1800 MW.
 

 

Blindvermogen

De TSO is verantwoordelijk voor een adequaat spanningsprofiel in het hoogspanningsnet.

De TSO is verantwoordelijk voor een adequaat spanningsprofiel in het hoogspanningsnet. Om dit te bewerkstelligen verzoekt TenneT aan de leverancier van blindvermogen om op het aansluitpunt blindvermogen te leveren of te betrekken, in afwijking van de standaard injectie van 0 Mvar.

Inkoopproces
TenneT kan met producenten aangesloten op het EHS-net (380 kV/220 kV) of het HS-net (150 kV/110kV) overeenkomsten sluiten waarmee TenneT de beschikking krijgt over een blindvermogenbereik per gecontracteerde productie-eenheid. Dit contracteren van productie-eenheden kan voor een bepaalde periode maar ook voor een bepaalde situatie gebeuren. Het contracteren geschiedt in een jaarlijkse tender.

Meer weten over het product blindvermogen lees dan de volgende documenten.

Redispatch

Redispatch (verschuiven van invoeding en afname uit het net) is één maatregel voor het oplossen van verwachte transportproblemen (doorgaans N-1 overbelasting) in het hoogspanningsnet.

Redispatch (verschuiven van invoeding en afname uit het net) is één maatregel voor het oplossen van verwachte transportproblemen (doorgaans N-1 overbelasting) in het hoogspanningsnet. Door op de ene plek minder vermogen en op een andere plek (evenveel) meer vermogen in het net te voeden, worden transporten beïnvloed en kunnen transportproblemen worden opgelost.

Voor redispatch kan TenneT gebruik maken van de zogenaamde "reserves overige doeleinden" die aan TenneT worden aangeboden.

Inkoopproces
Leveranciers 'Reserve Overige Doeleinden' kunnen biedingen bij TenneT indienen. Deze biedingen kunnen, met uitzondering van de fiatteringsperiode, tot 3 PTE's voor De PTE van begin levering aangepast worden.

Meer weten over het product "reserves overige doeleinden" lees dan volgende documenten.

TenneT voert redispatch uit indien er transportproblemen optreden waarbij de oplossing gezocht wordt in het verschuiven van productie. Omdat de locatie in het hoogspanningsnet waar meer c.q. minder moet worden ingevoed van belang is, wordt in eerste instantie contact gezocht met partijen welke met productie of afname actief zijn in het probleemgebied. Voor redispatch worden dan ook bilaterale contracten gesloten welke 'uniek' zijn. Er is dan ook geen standaard procedure voor.

Herstelvoorziening

TenneT heeft onder meer tot taak in de situatie van een black out het herstel van de elektriciteitsvoorziening te coördineren.

Voor deze taak heeft TenneT behoefte aan voorzieningen die een spanningsloos net onder spanning kunnen brengen en vermogen kunnen leveren in een situatie dat (een groot deel van) het landelijk hoogspanningsnet spanningsloos is, ten einde TenneT in de gelegenheid te stellen de elektriciteitsvoorziening te kunnen herstellen. Het contracteren van een dergelijke voorziening geschiedt slechts eens in de zoveel jaar, contracten zijn in Nederland vaak langdurig i.v.m. de investeringen die ermee gemoeid zijn.

Een dergelijke aanbesteding wordt ruimschoots van te voren aangekondigd.

Verliezen en vergroening

Bij het transport van elektriciteit wordt een deel van het getransporteerde vermogen omgezet in warmte.

Bij het transport van elektriciteit wordt een deel van het getransporteerde vermogen omgezet in warmte. Deze zogenaamde transportverliezen worden gecompenseerd door de netbeheerder, door elektriciteit in te kopen.

Bij transportverliezen wordt onderscheid gemaakt in netverliezen in het landelijk (wissel)spanningsnet, en kabelverliezen van de gelijkspanningsverbinding van Nederland naar Noorwegen (NorNed).

De elektrische energie die TenneT inkoopt voor de compensatie worden vergroend door de aankoop van garanties van oorsprong (GVO).

Inkoopproces Netverliezen (Extra) hoogspanningsnet

De gevraagde ondersteunende dienst betreft de levering van elektrische energie ter compensatie van de totale netverliezen. De ondersteunende dienst voor de compensatie van netverliezen wordt beschouwd als een commodity welke op jaarbasis wordt gecontracteerd.

Voor het contracteren wordt jaarlijks een tenderdocument uitgegeven.

Inkoopproces Kabelverliezen

Transport over de kabel met Noorwegen veroorzaakt uiteraard ook verliezen. Deze kabelverliezen worden middels een vaste formule in de marktkoppeling meegenomen. Het optredende tekort of overschot wordt separaat verkocht of ingekocht. Voor deze transacties wordt een contract gesloten met een leverancier. Het is een jaarlijks contract. Vanwege de specifieke werkwijze wordt jaarlijks een document opgesteld welke de eisen en werkwijze beschrijft.

Inkoopproces Garanties van Oorsprong (GVO)

In zijn rol als TSO koopt TenneT elektriciteit die nodig is voor de werking van het netwerk, zo ook de netverliezen, kabelverliezen Norned en eigen verbruik van stations. De bron van deze ingekochte elektriciteit is niet gedefinieerd. Echter, om de milieu-impact van het eigen elektriciteitsverbruik te beperken en om de productie van duurzame energie te stimuleren koopt TenneT Garanties van Oorsprong. Jaarlijks wordt hiervoor door TenneT een oproep voor het verkopen van GVO's aan TenneT gedaan.